Η τέχνη μας κινητοποιεί, μας θρέφει, μας εμπνέει και μπορεί να κάνει ορατό το υπερ-αισθητό. Η τέχνη μεσολαβεί μεταξύ των αισθήσεων, της ψυχής και του πνεύματος και δημιουργεί έναν «ανοιχτό» χώρο ο οποίος είναι ανέπαφος από τις ανάγκες της καθημερινότητας.
Οι καλλιτέχνες με τη διαίσθηση τους βρίσκονται στο αρχικό στάδιο της δημιουργικής διαδικασίας που συνδέει το κόσμο της ύλης, το κόσμο της ψυχής και του πνεύματος. Ως ένα είδος «αρχής» αυτή η διαίσθηση ζει μέσα στη ψυχή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα ή ανάβει σαν μια νέα σπίθα.
Τα καλλιτεχνικά μέσα, όπως η ύλη, η μορφή, το χρώμα, ο ήχος, ο λόγος και η κίνηση πρέπει να «συλληφθούν» και να πάρουν σχήμα, έτσι ώστε οι εμπειρίες της ψυχής και του πνεύματος να μπορούν να γίνουν αντιληπτές και να παρατηρηθούν μέσα από την ύλη. Μεταξύ της εσωτερικής ώθησης και της επαφής με τα εικαστικά μέσα, βρίσκεται το κενό του «μη διαθέσιμου». Για να ξεπεραστεί αυτό το κενό χρειάζεται θάρρος, θέληση και αφοσίωση σε κάτι που δεν μπορεί να εκδηλωθεί εξαναγκαστικά και αυτό είναι ένα θαύμα κάθε φορά που εμφανίζεται – κάτι που μπορεί κανείς να αισθανθεί αλλά όχι να προβλέψει.
Αυτό κάνει την τέχνη να περιέχει εκτός από την πειθαρχία και τις μελλοντικές δυνατότητες για όλες τις σφαίρες της ζωής˙ διότι με την τέχνη μπορεί κανείς να εξασκηθεί στην επαφή με το ‘αβέβαιο’ και το ‘μη διαθέσιμο’. Στην ουσία η τέχνη αποτελεί το αντίθετο από όλα όσα μπορούν να υπολογιστούν και να προγραμματιστούν. Οτιδήποτε είναι σταθερό, μελετημένο και προκαθορισμένο κατά μια έννοια εμποδίζει το ελεύθερο «παιχνίδι» και την άφιξή της από τον ουρανό στη γη.
Μεταφέροντας την τέχνη στη ζωή.
Ο Rudolf Steiner παρείχε πληθώρα πρακτικών και θεματικών υποδείξεων για την περαιτέρω ανάπτυξη των τεχνών. Ιδιαίτερη μεταξύ τους είναι η σαφής σύνδεση της τέχνης και της εσωτερικής ανάπτυξης. Η τέχνη είναι ένα ουσιαστικό εργαλείο στο μονοπάτι της εσωτερικής ανάπτυξης και η εσωτερική ανάπτυξη είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να μεταφέρει την τέχνη στη ζωή.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Rudolf Steiner περιέγραψε ότι η ανάπτυξη της ανθρωποσοφίας περιλαμβάνει τρία βήματα: ξεκινά ως επιστήμη, ζωντανεύει τις ιδέες της μέσω των τεχνών και καταλήγει σε μια πνευματική εσωτερικότητα ή σε μια νέα μορφή κοινωνικής ζωής.
Οι πολλαπλές υποδείξεις του Rudolf Steiner συνεχίζουν να ζωντανεύουν με την πρακτική εφαρμογή και τις εμπειρίες των καλλιτεχνών. Η κρίση του κορωνοϊού έστρεψε πολλούς ανθρώπους να δουν προς τα μέσα: ενώ εξωτερικά μας έφερε αντιμέτωπους με νέες προκλήσεις, στην ουσία τα περιοριστικά μέτρα μας επέτρεψαν την επιστροφή στην ουσία, στα αρχετυπικά μοτίβα της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Ισορροπία με την τεχνολογία
Όπως περιέγραψε ο Rudolf Steiner στη διάλεξή του στις 28 Δεκεμβρίου 1914 (GA 275), η τέχνη σήμερα έχει ένα άλλο καθήκον – πολύ σημαντικό για την ανθρωπότητα. Στην εποχή της μηχανοποίησης και της ψηφιοποίησης οι καλλιτέχνες έχουν καθήκον μέσα από την τέχνη τους να δημιουργούν μορφές για τους παρατηρητές τέτοιας ποιότητας που να επιτρέπουν στην ψυχή τους να βιώνει τις ζωντανές μορφές ενώ παράλληλα να βιώνουν τις μηχανικό-τεχνολογικές δομές που διέπουν την καθημερινότητα μας. Διότι μόνο οι ζωντανές μορφές φέρνουν κίνηση στην ψυχή και το πνεύμα μας. Αυτό σημαίνει ότι ένα νέο έργο τέχνης προκύπτει από την επαφή της μορφής που έχει εκφράσει ο καλλιτέχνης με την κίνηση που εμπνέει αυτή η έκφραση στον παρατηρητή. Αυτή η «αρχή» της ζωντανής-δημιουργικής δραστηριότητας τόσο του καλλιτέχνη όσο και αυτού που απολαμβάνει την τέχνη, απαιτεί να εστιάσουμε την προσοχή μας και να μοιραστούμε, με διεπιστημονικό τρόπο, τις ατομικές μας εμπειρίες με τα εξωτερικά και τα εσωτερικά μονοπάτια ανάπτυξης.
Γράφουν: η Christiane Haid (Αrt and educational science - research associate in the Section for the Fine Arts) και ο Pieter van der Ree (Architect in the field of ecological building and organic architecture).
